Thoái hóa cột sống là bệnh lý xương khớp mạn tính phổ biến, thường gặp ở người trung niên và đang có xu hướng trẻ hóa, đặc biệt trong nhóm tuổi 20 – 35. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới, đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tàn tật trên toàn cầu, ảnh hưởng đến khoảng 60–70% người trên 50 tuổi. Bệnh đặc trưng bởi sự thoái biến của đĩa đệm, sụn khớp, dây chằng và cấu trúc xương cột sống, dẫn đến đau nhức kéo dài, hạn chế vận động và có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời theo phác đồ y khoa.
Bệnh lý thoái hóa cột sống là gì?
Thoái hóa cột sống (Gai cột sống) là quá trình biến đổi thoái hóa tự nhiên của các cấu trúc thuộc hệ thống cột sống, bao gồm đĩa đệm gian đốt sống, khớp liên mấu và hệ thống dây chằng. Sự hao mòn này dẫn đến những thay đổi về hình thái, chức năng và cơ học của cột sống, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng vận động cũng như chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Thoái hóa thường tiến triển âm thầm theo thời gian, bắt đầu từ sau độ tuổi 30 và gia tăng rõ rệt ở người trung niên hoặc cao tuổi. Tuy nhiên, tình trạng này cũng có thể khởi phát sớm hơn dưới tác động của các yếu tố nguy cơ như tư thế sai lệch, chấn thương, lao động nặng, béo phì hoặc lối sống ít vận động.
Cột sống người gồm các đốt sống xếp chồng lên nhau, được ngăn cách bởi các đĩa đệm có vai trò như bộ giảm xóc, giúp hấp thu lực và duy trì sự linh hoạt. Phía sau, các khớp liên mấu cho phép cột sống thực hiện các động tác gập, duỗi, xoay một cách trơn tru. Khi quá trình thoái hóa xảy ra, các biến đổi bệnh lý thoái hóa cột sống điển hình có thể bao gồm:
- Thoái hóa đĩa đệm: Đĩa đệm mất dần nước, giảm chiều cao và trở nên xơ cứng, kém đàn hồi. Điều này khiến khả năng hấp thu lực giảm, làm tăng áp lực lên các khớp liên mấu. Bao xơ bên ngoài có thể bị rách, dẫn đến thoát vị đĩa đệm, khi nhân nhầy thoát ra ngoài và chèn ép lên tủy sống hoặc rễ thần kinh.
- Thoái hóa cột sống khớp liên mấu: Sụn khớp bao phủ mặt khớp bị mài mòn, khiến hai đầu xương cọ xát trực tiếp vào nhau, gây viêm, đau và hạn chế biên độ vận động.
- Hình thành gai xương: Để đáp ứng với tình trạng mất ổn định và viêm mạn tính, cơ thể tạo ra các mỏm xương thừa dọc rìa thân đốt hoặc quanh khớp. Các gai xương này có thể làm hẹp ống sống, chèn ép rễ thần kinh hoặc tủy sống, gây đau và rối loạn cảm giác, vận động.
- Dày và xơ cứng dây chằng: Dây chằng cột sống mất tính đàn hồi, dày lên và góp phần thu hẹp không gian ống sống, làm giảm khả năng linh hoạt của cột sống.
10 triệu chứng thoái hóa cột sống người bệnh thường gặp
Triệu chứng điển hình nhất của thoái hóa cột sống là đau và cứng khớp tại vùng cột sống bị ảnh hưởng. Mức độ và tính chất của cơn đau có thể khác nhau tùy theo vị trí và mức độ tổn thương cấu trúc cột sống. Trên thực tế, nhiều trường hợp phát hiện hình ảnh thoái hóa qua X-quang hoặc MRI nhưng không có biểu hiện lâm sàng rõ ràng. Khi triệu chứng xuất hiện, người bệnh thường gặp phải các tình trạng sau:
- Đau tại chỗ: Cơn đau có thể âm ỉ hoặc dữ dội tại vùng cổ, lưng, tăng lên khi vận động, đứng ngồi lâu, mang vác vật nặng hoặc khi thời tiết thay đổi và giảm khi nghỉ ngơi. Đau có thể khu trú tại một điểm hoặc lan rộng ra vùng lân cận.
- Cứng khớp: Người bệnh cảm thấy cứng và hạn chế vận động ở vùng cổ hoặc lưng, đặc biệt vào buổi sáng sau khi ngủ dậy hoặc sau thời gian dài bất động. Triệu chứng thường giảm dần khi vận động nhẹ nhàng.
- Đau lan theo rễ thần kinh: Thoái hóa cột sống cổ đau lan xuống vai, cánh tay, cẳng tay hoặc ngón tay, thường đi kèm với hội chứng đau vai gáy. Thoái hóa cột sống thắt lưng đau lan xuống mông, mặt sau đùi, cẳng chân hoặc bàn chân – biểu hiện đặc trưng của đau thần kinh tọa.
- Tê bì và yếu cơ: Chèn ép thần kinh có thể gây tê, ngứa ran hoặc yếu cơ tại các chi tương ứng. Người bệnh có thể khó cầm nắm, đi lại kém linh hoạt, hoặc dễ mất thăng bằng, vấp ngã.
- Giảm phạm vi vận động: Cơn đau và cứng khớp khiến người bệnh khó cúi, ngửa hoặc xoay cổ, lưng, biên độ vận động của cột sống bị giới hạn đáng kể, ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.
- Tiếng lạo xạo, lục khục khi cử động: Một số trường hợp ghi nhận âm thanh lạo xạo hoặc cảm giác khớp kêu khi xoay cổ, cúi, ngửa. Nguyên nhân do sự ma sát giữa các bề mặt khớp bị mòn hoặc sự dịch chuyển của mảnh sụn, xương nhỏ.
- Đau đầu do thoái hóa cột sống cổ: Thoái hóa các đốt sống cổ cao có thể gây đau đầu vùng chẩm, lan lên đỉnh đầu hoặc thái dương, còn được gọi là đau đầu do cột sống cổ.
- Thay đổi tư thế: Để giảm đau, người bệnh có thể vô thức thay đổi tư thế như nghiêng người, khom lưng hoặc đi lệch trọng tâm.
- Mất thăng bằng: Trong các trường hợp thoái hóa cột sống cổ nặng gây chèn ép tủy sống, người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc giữ thăng bằng, di chuyển vụng về, thậm chí xuất hiện yếu hoặc co cứng hai chân.
- Rối loạn chức năng bàng quang – ruột: Khi chèn ép tủy sống hoặc rễ thần kinh vùng cùng cụt do thoái hóa nặng hoặc thoát vị đĩa đệm lớn, người bệnh có thể mất kiểm soát tiểu tiện hoặc đại tiện. Đây là tình trạng cấp cứu y khoa, cần được chẩn đoán và can thiệp khẩn cấp để tránh biến chứng vĩnh viễn.
Phương pháp điều trị tình trạng thoái hóa cột sống
Mục tiêu cốt lõi trong điều trị thoái hóa cột sống là kiểm soát cơn đau, phục hồi khả năng vận động, ngăn ngừa tiến triển tổn thương và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Việc lựa chọn phác đồ điều trị phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của triệu chứng, tình trạng tổn thương cấu trúc cột sống cũng như thể trạng tổng quát của bệnh nhân. Trong đa số trường hợp, các biện pháp điều trị bảo tồn như vật lý trị liệu, điều chỉnh lối sống và sử dụng thiết bị hỗ trợ có thể mang lại hiệu quả tích cực. Phẫu thuật chỉ được chỉ định khi điều trị bảo tồn không còn đáp ứng hoặc xuất hiện biểu hiện chèn ép thần kinh nặng gây suy giảm chức năng vận động.
Sử dụng thiết bị hỗ trợ vật lý trị liệu
Kéo giãn cột sống là một phương pháp hỗ trợ vật lý trị liệu được ứng dụng rộng rãi trong hỗ trợ điều trị bệnh lý thoái hóa cột sống. Dưới đây là 4 thiết bị tiêu biểu được Rowanto phân phối, phù hợp cho hỗ trợ vật lý trị liệu cột sống.
- Máy kéo giãn Rowanto D09 PLUS: Kéo giãn thủ công bằng tay quay, phạm vi kéo 0-20 cm, phù hợp người dùng cao từ 145 cm đến 200 cm. Thiết kế gọn nhẹ, khung thép sơn tĩnh điện, đệm mút cao cấp, dễ di chuyển và sử dụng tại nhà, chi phí thấp hơn các phiên bản tự động.
- Rowanto D10 PLUS hỗ trợ điều trị thoái hóa cột sống: Nổi bật với khung thép và đệm mút cao cấp, phù hợp dùng chung gia đình.
- Máy kéo giãn cột sống Rowanto Ultra Mobility D11 Max: Đối tượng là người cần giải pháp kéo giãn tự động, có thể dùng nhiều lần, muốn thoải mái hơn trong sử dụng.
- Rowanto Smart Control D12 Pro: Kéo giãn tự động bằng điều khiển điện với bộ điều khiển cầm tay, phù hợp dùng tại nhà hoặc phòng vật lý trị liệu nhỏ. Đối tượng là người trưởng thành, người lớn tuổi, nhân viên văn phòng, người lao động ít vận động.
Điều trị thoái hóa cột sống bằng thuốc
Tùy theo giai đoạn và mức độ tổn thương cột sống, bác sĩ sẽ chỉ định các phác đồ điều trị phù hợp. Trong đó, sử dụng thuốc là phương pháp phổ biến giúp kiểm soát triệu chứng và cải thiện khả năng vận động, đặc biệt ở giai đoạn nhẹ. Một số nhóm thuốc thường được sử dụng gồm:
- Paracetamol điều trị thoái hóa cột sống: Giảm đau hiệu quả, ít gây tác dụng phụ, tuy nhiên không có tác dụng kháng viêm.
- Thuốc chống viêm không steroid như Ibuprofen, Naproxen: Có tác dụng giảm đau và kháng viêm rõ rệt, song cần lưu ý vì có thể ảnh hưởng đến dạ dày, gan, thận hoặc tim mạch nếu sử dụng kéo dài.
- Thuốc giảm đau tại chỗ: Dạng kem, gel, xịt hoặc miếng dán được bôi trực tiếp lên vùng đau, giảm tác dụng phụ toàn thân nhưng vẫn có thể gây kích ứng da.
- Thuốc giãn cơ điều trị thoái hóa cột sống: Giảm tình trạng co cứng cơ lưng, cổ, mang lại cảm giác thoải mái tạm thời, thường được kết hợp cùng các thuốc giảm đau khác.
- Thuốc giảm đau nhóm opioid: Được chỉ định trong các trường hợp đau dữ dội, cấp tính hoặc không đáp ứng với thuốc thông thường. Lưu ý, nhóm thuốc này có nguy cơ gây nghiện và tác dụng phụ trên hệ thần kinh, tiêu hóa.
Châm cứu – Hỗ trợ giảm đau và phục hồi chức năng
Theo Y học cổ truyền, châm cứu giúp khai thông khí huyết, cân bằng năng lượng trong cơ thể và kích thích quá trình tự hồi phục của các mô tổn thương. Các nghiên cứu hiện đại cũng chứng minh châm cứu có tác dụng giảm đau, chống viêm và cải thiện tuần hoàn vùng cột sống. Phương pháp này thường được sử dụng bổ trợ trong điều trị thoái hóa cột sống, giúp người bệnh giảm đau nhanh, an toàn và dễ thực hiện tại nhà dưới hướng dẫn của chuyên viên trị liệu.
Phẫu thuật cột sống – Giải pháp cuối cùng
Phẫu thuật được cân nhắc khi các phương pháp điều trị nội khoa không mang lại hiệu quả hoặc khi người bệnh gặp phải các biến chứng nặng như thoát vị đĩa đệm, trượt đốt sống, hẹp ống sống ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động và chất lượng cuộc sống. Phẫu thuật thoái hóa cột sống tiềm ẩn nhiều rủi ro, bao gồm:
- Biến chứng do gây mê (đau tim, buồn nôn, khô miệng, đau họng, rối loạn tuần hoàn).
- Thoái hóa cột sống đau nhức kéo dài, tê bì hoặc suy giảm khả năng vận động sau phẫu thuật.
Do đó, phẫu thuật chỉ nên được xem là lựa chọn cuối cùng khi các biện pháp điều trị bảo tồn không còn hiệu quả và cần được thực hiện tại cơ sở y tế chuyên khoa có đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm.
Tổng kết
Thoái hóa cột sống là quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể, tuy nhiên hoàn toàn có thể được kiểm soát và cải thiện nếu được phát hiện sớm và can thiệp đúng cách. Hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết cũng như áp dụng các phương pháp dự phòng và điều trị phù hợp đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe cột sống và nâng cao chất lượng cuộc sống. Nếu bạn đang gặp các triệu chứng nghi ngờ, bạn nên sử dụng máy kéo giãn cột sống hỗ trợ trị liệu của nhà Rowanto để cải thiện tuần hoàn máu, giảm đau và hỗ trợ phục hồi chức năng vận động.
